Həkim peşəsi dünyanın ən çox tələb olunan və ən hörmətli peşələrindən biridir. Tibbi ixtisasların siyahısı tələbələrə geniş seçim imkanı verir. Onların sırasında:

• Ümumi tibb
• Baytarlıq
• Stomatologiya
• Farmakologiya və əczaçılıq
• Fizioterapiya
• Mamaçılıq
• Tibb bacılığı
• Tibb sahəsində menecment
• Tibbi kosmetologiya
• Molekulyar və tətbiqi biotexnologiyalar
• Biomolekulyar mühəndislik
• Kimyəvi biologiya
• Kimya və biokimya
• Pivə istehsalı və içki texnologiyaları
• Qida kimyası
• Bioloji proseslərin texnologiyaları
• Qida məhsullarının texnologiyaları və biotexnologiyaları
• Kimyəvi texnologiya
• Kimyəvi biotexnologiyalar
• Neyro-kognitiv psixologiya
• Psixopatologiya
• Klinik neyropsixologiya
• Tibbi və klinik qulluq
• Nevrologiya
• Neyroelmlər

Həkim kimdir?

Həkim — tibbi təhsilə malik olan, xəstələri müalicə edən mütəxəssisdir. Həkimlər diaqnoz qoyur, müalicə aparır və xəstəliklər, narahatlıqlar və travmalarla üzləşən insanlara məsləhət verirlər. Onların çoxsaylı vəzifələrinə pasiyentlərin müayinəsi, xəstə haqqında məlumatların toplanması, diaqnostik testlərin aparılması və birbaşa xəstəliklərin müalicəsi daxildir. İnsan orqanizmindəki demək olar ki, hər bir əsas orqan sistemi üçün ayrıca həkim tipi mövcuddur.

Məsələn: oftalmoloq, stomatoloq, kardioloq, revmatoloq, dermatoloq.

Həkim peşəsinin yaranması 25 000 ildən çox əvvələ gedib çıxır. Müasir Fransanın ərazisində tapılan qayaüstü rəsmlərdə ilk "şəfa verənlər" təsvir olunmuşdu. O şəkillərdə insanların müalicə məqsədilə bitkilərdən istifadə etməsi göstərilirdi. Bu, tayfalar arasında nəsildən-nəslə ötürülən tibbi biliklərin ilk tanınmış nümunəsi hesab olunur.

Həkim peşəsinin üstünlükləri

• Ziyalı və ali peşə. Həkim — cəmiyyət üçün ən vacib və ən zəruri peşələrdən biridir. Həkim sadəcə kağız üzərində işləmir, o, xəstələri müalicə edir, sağaldır və çox vaxt insanların həyatını xilas edir. Biz ən çətin və kritik anlarda sağlamlığımızı həkimlərə etibar edirik. Bu səbəbdən, həkimlər öz işləri ilə qürur duya və ictimai əhəmiyyət hiss edə bilərlər.
• Mənəvi məmnunluq. Həkimlər hər gün insanların həyatını xilas edir, sağlamlıqlarını bərpa edirlər. Onların işinin nəticəsi tez görünür və pasiyentlərin minnətdarlığı həkimə mənəvi güc verir.
• Tələbat və karyera yüksəlişi. Həkimlər hər zaman tələb olunur, xüsusilə də indi, çünki bir çox ölkələrin regionlarında tibb işçilərinin kəskin çatışmazlığı var. Yaxşı həkim həm şəhərdə, həm də kənddə iş tapa bilər. İstəyə görə başqa ölkələrin tələblərinə uyğun yenidən ixtisaslaşaraq dünyanın istənilən nöqtəsində iş tapmaq mümkündür. Həkimlərin karyera yüksəlişi imkanı da var — şöbə müdiri və ya xəstəxananın baş həkimi olmaq olar.
• Karyerada müxtəliflik. Həkimlikdə çoxsaylı ixtisaslar mövcuddur. Əgər siz uşaqları sevirsinizsə, pediatriya yaxşı seçimdir. Əgər güclü sinirləriniz və bacarıqlı əlləriniz varsa — cərrahiyyəni seçə bilərsiniz. Heyvansevərlər üçün baytarlıq, insan ruhunun tədqiqi ilə maraqlananlar üçün isə psixiatriya uyğundur. Bundan əlavə, həkimlər üçün iş yerləri də müxtəlifdir: mamaçılar doğum evlərində, oftalmoloqlar optika mağazalarında, digərləri isə özəl klinikalarda və ya şəxsi tibbi kabinetlərdə işləyə bilərlər.
• İntellektual iş. Tibb ən çətin, amma ən maraqlı elmlərdən biridir. Bu sahə daim inkişaf edir, buna görə həkimlər ömür boyu yeni biliklər öyrənir, konfranslara qatılırlar. Tibb fakültələrində oxumaq çətin olsa da, peşənin maraqlılığı və qazanılan biliklər buna dəyər.

Həkim peşəsinin çatışmazlıqları

• Məsuliyyət və gərginlik. Həkimlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür, çünki səhv diaqnoz və ya səhv müalicə xəstənin həyatına başa gələ bilər. Doktorlar çox vaxt xəstənin sağlamlığından asılı olan qərarları sürətlə qəbul etməlidirlər. Bundan əlavə, ağır iş qrafiki, gecə növbələri, daimi stress və gərginlik onların bütün karyerasını müşayiət edir.

Həkim peşəsinin çətinlikləri

• Uzun və ağır təhsil. Həkim olmaq üçün oxumaq minimum 7 il davam edir. Dərslərdə verilən məlumatlar sadəcə başa düşmək və mənimsəmək üçün deyil, həm də əzbərləmək üçün nəzərdə tutulub (məsələn, anatomiya), xüsusilə də ilk kurslarda. Çox şey universitetdən asılıdır, amma əksər hallarda dərslərə getməmək mümkün deyil, yalnız donor olmaq və ya xəstəlik səbəbi ilə. Bu halda da mütləq yoxlama imtahanları və ya referatlar verilməlidir. Tibb fakültələrinin cədvəli adətən çoxlu mühazirələr, seminarlar və seçmə fənlərlə doludur. Dərsdən sonra dincəlməyə demək olar ki, vaxt qalmır. Ancaq əgər tələbə peşəsinə həvəslidirsə, o, öyrənməkdən zövq alacaq və böyük maraqla təbabəti mənimsəyəcək.
• Sərt iş qrafiki. Bir çox həkimlər gecə növbələrində işləyirlər, bəzən isə bir neçə yerdə eyni vaxtda. Bu, yalnız ailə ilə keçirilən azad vaxtı məhdudlaşdırmır, həm də sağlamlığa zərər verir. Çox vaxt həkimlər çağırışlara getməli, iş vaxtı xaricində xəstələri müalicə etməli və hər zaman əlaqədə olmalıdırlar.
• Peşənin təhlükəsi. Həkimlik fəaliyyətində əsas təhlükə — yoluxucu xəstəlikləri olan xəstələrin müalicəsidir. İnfeksiyaya yoluxma riski çox yüksəkdir, çünki həkimlər qrip, respirator infeksiyalar, hepatit və digər xəstəliklərlə mübarizənin ön cəbhəsində olurlar. Bundan əlavə, bəzən xəstəxanalar infeksiyanın əsas ocaqlarına çevrilir və həkimlər özləri daşıyıcı olurlar. Digər infeksiyalar təsadüfi iynə batmaları və ya bədən mayeləri ilə təmas nəticəsində yayılır. Bəzən pasiyentlər özləri də fiziki təhlükə törədə bilirlər, məsələn, psixiatrik müəssisələrdə.

Tibbi ixtisaslaşmalar

Tibb insan orqanizmi qədər geniş və çoxşaxəlidir. Hər bir həkimin müəyyən bir ixtisası olur. Tibb universitetlərində aşağıdakı ixtisaslaşmalar daha geniş yayılıb:

• Müalicə işi — ümumi təbabət proqramları, təhsildən sonra ixtisas daraldıla bilər: cərrah, terapevt, kardioloq, pediatr, mamaçı və s. Təhsil adətən 6 il davam edir.
• Pediatriya — uşaqların müalicəsi elmi (yunan dilində “paidos” — uşaq, “jatreia” — müalicə). Pediatrlar yalnız kiçik pasiyentlərin xəstəliklərini müalicə etmir və qarşısını almır, həm də onların böyüməsini və inkişafını izləyir, valideynlərə düzgün qulluq barədə məsləhətlər verirlər. Pediatr işləmək üçün uşaqları sevmək və diqqətli olmaq çox vacibdir, çünki uşaqlar diaqnozu izah edə bilmədikləri üçün xəstəliyi müəyyənləşdirmək çətin olur. İxtisas həm də ona görə asan deyil ki, uşaqlar çox hərəkətli və çox vaxt həkimlərdən qorxurlar. Pediatrlar üçün mütləq stresə davamlılıq və emosional sabitlik vacibdir.
• Cərrahiyyə — xəstəliklərin və ya xəsarətlərin müalicəsi üçün əməli manual və alət metodlarını tətbiq edən tibbi sahədir. Cərrah pasiyentin əməliyyatdan əvvəl diaqnozunun qoyulmasına, əməliyyatın icrasına, həmçinin əməliyyatdan sonrakı yardıma və müalicəyə cavabdehdir. Əməliyyat zamanı cərrah pasiyentin sağlamlığı, təhlükəsizliyi və rifahı ilə bağlı kritik qərarlar qəbul edir. Belə peşə üçün polad əsəblərə, emosional dözümlülüyə, səbrə, soyuqqanlılığa və ekstremal şəraitdə vəziyyəti idarə etmək bacarığına malik olmaq vacibdir. Fiziki dözümlülük də mühüm amildir: əməliyyatlar saatlarla davam edir və bu müddətdə cərrahlar ayaq üstə qalırlar.
• Tibb bacılığı (sestrin işi) — xəstələrə ixtisaslı tibbi qulluq göstərməkdir. Tibb bacıları pasiyentlərin tibbi xidmətinin tamlığını təmin edirlər. Bu işi həm ürək, həm də ağıl birləşdirir. Tibb bacısı olmaq üçün insanları hədsiz sevmək lazımdır. Peşənin yaranması da mərhəmətdən və əziyyət çəkənlərə kömək etmək istəyindən qaynaqlanır. İlk tibb bacısı Krım müharibəsi zamanı Florens Naytingeyl olmuşdur. Tibb personalının fəaliyyəti müalicə zamanı mühüm qərarlar qəbul etməkdən, əməliyyatlarda kömək göstərməkdən tutmuş, alətlərin sterilizasiyası, peyvəndlərin vurulması, yazılı işlər və müalicəvi masajadək geniş sahəni əhatə edir.

Necə həkim olmaq olar?

Həkim olmaq üçün ali təhsil müəssisələrində tibbi təhsil almaq lazımdır. Kolleclər isə öz növbəsində tibb bacısı, feldşer, texnik və s. ixtisaslar verirlər. Həkim insan orqanizmi ilə işləyir, buna görə biologiyaya, anatomiya və kimyaya maraq — gələcək tibb işçisi üçün əsas keyfiyyətdir. Bundan əlavə, yaxşı oxumaq və ümumilikdə öyrənməyi sevmək vacibdir, çünki orta hesabla təhsil 7 ildən çox davam edir.

Orta ixtisas tibbi təhsili

Kolleclərdə tibb bacısı, feldşer, tibbi laboratoriya texniki, mamaçı, diş texniki, farmasevt, stomatoloji gigiyenist və s. ixtisasları almaq mümkündür. Kollecə qəbul üçün kimya, biologiya və fizika fənlərindən imtahan vermək tələb olunur. Bəzən peşəyə uyğunluq üçün psixoloji testlər keçirilir. Qəbul 9 və ya 11-ci sinifdən sonra mümkündür, yerlər ödənişli və ya dövlət hesabına ola bilər. Təhsil müddəti adətən 2 il 10 ay və ya 3 il 10 ay davam edir.

Ümumi fənlərlə (tarix, riyaziyyat, ünsiyyət psixologiyası) yanaşı, ixtisas fənləri və modullar öyrədilir. Onların arasında: insan anatomiyası və fiziologiyası, farmakologiya, tibbi genetikanın əsasları, insan genetikası, latın dili, tibbi terminologiya, patologiyanın əsasları, mikrobiologiya və immunologiya, diaqnostik fəaliyyət (klinik fənlərin propedevtikası), müalicəvi fəaliyyət (terapevtik, cərrahi və pediatrik pasiyentlərin müalicəsi), mama-ginekoloji yardım və s. mövcuddur.

Həkimlərin ali təhsili

Tibbi təhsili dünyanın bir çox universitetlərində almaq mümkündür. Həkim fakültəsinə qəbul olmaq üçün profil fənlərindən imtahan vermək lazımdır: kimya, biologiya və ya fizika. Ali tibbi təhsilin qiyabi forması yoxdur, yalnız əyani şəkildə mümkündür.

Bakalavriat yalnız “Tibb bacılığı” ixtisası üzrə mövcuddur və 4 il davam edir. “Ümumi təbabət” üzrə həkim hazırlığı isə 6 illik təhsil formasında təklif olunur. Əsasən “Müalicə işi” və “Pediatriya” şöbələri fəaliyyət göstərir. “Farmasiya”, “Klinik psixologiya”, “Stomatologiya” və bəzi digər ixtisaslar üzrə təhsil 5–5,5 il davam edir. Daha dar ixtisaslaşma sahələrində təhsil müddəti isə 8 ilə qədər uzanır.

Ümumi təbabət üzrə təhsili başa vuran həkimlər akkreditasiyadan keçməli, sonra isə ya işə başlamalı, ya da ixtisas həkimi olmaq üçün ordinaturaya (2–5 il) qəbul olunmalıdırlar. Bu mərhələni seçənlər arasında qastroenteroloqlar, ortodontlar, mama-ginekoloqlar, məhkəmə-tibbi ekspertlər və digər dar sahə mütəxəssisləri vardır.

Tələbələr praktikanı poliklinikalarda, səhiyyə məntəqələrində, həkim ambulatoriyalarında, sahə xəstəxanalarında, özəl və dövlət klinikalarında, tibb mərkəzlərində, doğum evlərində keçirlər.

Tibbi təhsil almaq uzun müddət tələb edir. Çox şey təhsil alınan ölkədən asılıdır. Qəbul üçün ingilis dili sertifikatından əlavə imtahanlar vermək lazımdır. Məsələn, ABŞ və Kanada üçün MCAT, Böyük Britaniya üçün BMAT, GAMSAT, UKCAT, Avstraliya üçün UMAT imtahanları.

 Həkim ixtisasına qəbul tələbləri

Tələblər ölkədən və universitetdən asılı olaraq dəyişir. Adətən tələb olunur:

• Tam orta təhsil haqqında attestat — bakalavriat üçün; bakalavr / magistr diplomu — magistratura / PhD üçün.

Avropa, ABŞ, Kanada universitetlərinə qəbul üçün:

• GPA: ən azı 3.8 (xüsusilə kimya və biologiya üzrə qiymətlər vacibdir);
• TOEFL və ya IELTS sertifikatı;
• Motivasiya məktubu;
• Tövsiyə məktubları;
• Birləşdirilmiş imtahan nəticələri (ABŞ, Kanada, Avstraliya və Qərbi Avropanın bəzi universitetləri üçün: MCAT, BMAT, IMAT, GAMSAT, UKCAT, HPAT);
• Qəbul imtahanları (Şərqi Avropa ölkələrində).

Türkiyə universitetlərinə qəbul üçün:

• SAT I – Evidence Based Reading and Writing və Mathematics, ümumilikdə minimum 1200 bal;
• ACT (American College Testing) – Composite Score minimum 25 bal;
• TQDK minimum 600 bal;
• GCE A Level (General Certificate of Education).
  

Çin universitetlərinə qəbul üçün tələblər

Qəbul olunmaq istəyən tələbə qəbul formasını doldurmalı və aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir:

• Çin hökumətindən təhsil icazəsi (bu icazəni almaq üçün tələbə sübut etməlidir ki, o, real tələbədir, Çin tələbə vizasına malikdir, cinayət keçmişi yoxdur və seçilmiş proqram üzrə təhsil almaq üçün lazım olan kvalifikasiyaya sahibdir).
• Tam orta təhsil haqqında attestat (Çindən kənarda alınmışdırsa, tərcümə olunmalı və təsdiqlənməlidir) və qiymətlərin transkripti.
• Çin dilində tədris olunan proqramlar üçün HSK sertifikatı (adətən bakalavriata qəbul üçün ən azı 3-cü səviyyə tələb olunur).
• İngilis dilində proqramlar üçün IELTS və ya TOEFL sertifikatı.
• Digər mövcud diplomlar və sertifikatlar.
• Qəbul haqqının ödənişi barədə qəbz.

Əlavə sənədlər

Bir çox Çin universitetləri tələbələrdən əlavə sənədlər də tələb edirlər. Ən çox hallarda qəbul üçün təqdim edilməlidir:

• Tövsiyə məktubları;
• Motivasiya esse-si;
• Çində təhsil və yaşayış xərclərini ödəmək üçün kifayət qədər maliyyə vəsaitini təsdiq edən bank hesabı çıxarışı;
• Tələbə rezümesi;
• Qeyri-akademik fəaliyyətləri təsdiqləyən sənədlər;
• Yaradıcı proqramlar üçün yaradıcılıq portfeli;
• Tibbi arayış.